Kaart (cartografie) - Veghel (plaats) (Veghel)

Veghel (Veghels: Vèghel) is een plaats in de gemeente Meierijstad, in de Nederlandse provincie Noord-Brabant. Veghel is gelegen in de Meierij van 's-Hertogenbosch en telt ruim 32.000 inwoners.

In 1225 wordt Veghel voor het eerst genoemd als Vehchele. Wegens stedelijke ontwikkeling vanaf midden 19e eeuw werd Veghel later de Parel van de Meierij genoemd, verwijzend naar de regionale functie van Veghel in de Brabantse Midden-Meierij. Veghel ligt aan het nationaal landschap Het Groene Woud.

Naar inwonertal is Veghel de 15e plaats van Noord-Brabant. De plaats wordt door de gemeente Meierijstad omschreven als dorp, maar door de regiofunctie die het vervult, de hoge werkgelegenheid en het voorzieningenniveau, wordt Veghel beschouwd als een middelgrote stad. Het aantal arbeidsplaatsen is vergelijkbaar met dat van plaatsen als Veenendaal, Den Helder, Oosterhout en Weert.

Veghel vormt samen met Uden het stedelijk concentratiegebied ( SCG ) van de regio Uden-Veghel.

Veghel is ontstaan in de vroege middeleeuwen. In 1225 wordt het voor het eerst genoemd als Vehchele. De plaatsnaam gaat, wat het laatste deel betreft, vermoedelijk terug op lo, een oud woord voor bos. De betekenis van het eerste deel van de plaatsnaam is nog onduidelijk.

In 1231 kwam Veghel bij het Hertogdom Brabant te horen als onderdeel van de Meierij van 's-Hertogenbosch in het Kwartier van Peelland. Uit deze periode dateren veel gegevens over de plaats Veghel. In 1310 gaf Hertog Jan II van Brabant aan de parochianen van Veghel een oorkonde uit, waarin hij hen toestond de gemeentegronden te gebruiken en impliciet beloofde deze rechten te beschermen. De grenzen van de gemeentegronden lagen deels al vast in 1299, toen de hertog van Brabant op de grens van Sint-Oedenrode, Schijndel en Veghel de Koeveringse molen liet bouwen.

Sinds 1648 is Veghel onderdeel van de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden. Dit als gevolg van de overname van het bestuur van de Meierij van 's-Hertogenbosch door de Staten-Generaal. In 1719 wordt het dorp verheven tot marktvlek en krijgt het van de Staten-Generaal het privilege om wekelijks op donderdag een botermarkt te houden en per jaar vier paarden- en beestenmarkten. In 1730 mag Veghel een boterwaag oprichten, waarbij in 1733 het privilege wordt verkregen, dat alle boter die in Veghel wordt verhandeld in de Veghelse boterwaag moet zijn gewogen.

In 1795, wanneer de Fransen de Verenigde Provinciën binnenvallen, wordt Veghel volwaardig onderdeel van de Bataafse Republiek, en elf jaar later van het Koninkrijk Holland. In die periode wordt Veghel op de kaart aangegeven als zijnde een ville, en in 1809 doet Koning Lodewijk Napoleon Veghel dan ook aan tijdens zijn reis door Brabant. Als gevolg van de aanleg van de Zuid-Willemsvaart en de Haven van Veghel in 1825 ontwikkelde Veghel zich van agrarische vlek tot een vooraanstaand industriestadje in de Midden-Meierij. Zo krijgt Veghel in 1861 als een van de eerste plaatsen in Nederland een eigen gasfabriek, wordt er in 1865 een kamer van koophandel opgericht, en is het bijna een eeuw lang (1838-1934) een kanton van het arrondissement 's-Hertogenbosch. Het Kantongerecht Veghel was gevestigd in het raadhuis aan de markt.

In 1940 werd Veghel bezet door Duitse troepen. De Nederlandse genietroepen bliezen bij het oprukken van de Duitsers in de vroege ochtend van 10 mei de Aa-brug midden in het centrum op, waarbij enorme schade aan de huizen en gebouwen rond de Markt en de Hoogstraat ontstond. Met het begin van Operatie Market Garden in 1944, werd Veghel een van de landingsplaatsen voor de 101st Airborne Division vanwege zijn strategische ligging. Deze luchtlandingsdivisie had de belangrijke taak om de corridor naar Nijmegen, die pal door Veghel liep, veilig te stellen voor de doortocht van het Britse 30e Legerkorps. Zo moesten in Veghel de strategische bruggen over de Zuid-Willemsvaart en rivier de Aa veroverd worden. Ook lagen er twee spoorbruggen van de spoorlijn Boxtel - Wesel (Duits Lijntje).